اعتبار اسنادی(LC)چیست؟

همه چیز درباره LC یا اعتبار اسنادی

ال سی؛ LC یا اعتبار اسنادی مخفف Letter Of Credit بوده که به معنای سندی است که توسط موسسات مالی همچون بانک صادر و در معاملاتی که نیاز به تبادل پول دارند مورد استفاده قرار می گیرد.

آرزوی دیرینه تجار بویژه در تجارت بین الملل، یافتن ابزار و روش مناسب جهت تسلیم کالا و پرداخت وجه آن بوده است لزوم همکاری های اقتصادی و تجاری میان دولتها و ضرورت همکاری تجار در صحنه تجارت بین الملل موجب گردید تا با همکاری بانکها اعتبارات اسنادی به صورت عرف رایج جاری گردد. تا اینکه در سال ۱۹۳۳ میلادی اتاق بازرگانی بین الملل برای نخستین بار این عرف تجاری را به عنوان یک تاسیس حقوقی به صورت مدون تنظیم و به تصویب رساند، این مقررات تحت عنوان مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی (U.C.P.D.C) منتشر و در اختیار تجار قرار گرفت. این مقررات متناسب با تغییر عرفهای تجاری و متناسب با تغییرات سریع اقتصاد جهانی اصلاحاتی به خود دیده است و معمولا هر ده سال یکبار مورد تجدید نظر قرار می گیرد .

مقررات متحدالشکل اعتباراسنادی ، تجدید نظر سال ۲۰۰۷ ، نشریه شماره ۶۰۰ اتاق بازرگانی بین المللی (ICC) مقرراتی است که اگر شمول آن در اعتبار درخواست شده باشد،درمـــــورد هـــــر اعتبـــــار اسنــــــــادی (اعتبار) (ازجمله اعتباراسنادی ضمانتی (Stand-by) ،تا حدی که قابل اعمال است ) لازم الاجراء است . این مقررات برای همه طرف های ذیربط الزام آور است مگر اینکه صریحا” در شرایط اعتبار اصلاح یا مستثنی شده باشد.

اعتبار اسنادی چیست؟

اعتبار اسنادی یک وسیله پرداخت در مبادلات بین المللی و یکی از خدماتی است که به موجب آن (بانک گشایش کننده) بنا به درخواست مشتری (متقاضی اعتبار/خریدار) و یا از طرف خود موظف می شود به منظور خرید یا سفارش کالا یا خدمات در مقابل اسناد مقرر و مطابق با شرائط اعتبار، پرداختی را به شخص ثالث (ذینفع/فروشنده ) یا به حواله کرد او انجام دهد یا به بانک دیگراجازه پرداخت یا معامله دهد.

تجزیه و تحلیل عناصر تشکیل دهنده اعتبارات اسنادی

• متقاضی:

  متقاضی شخص حقیقی یا حقوقی است که بر مبنای قرارداد با فروشنده یا پیش‌فاکتور صادره از سوی وی، پس از دریافت مجوزهای لازم برای واردات طبق قوانین کشور واردکننده، فرم تقاضای گشایش اعتبار را تکمیل می‌کند و از بانک معینی درخواست می‌کند که از طریق روش اعتبار اسنادی بهای کالا را به فروشنده پرداخت کرده یا ترتیب پرداخت را فراهم سازد.

• بانک گشایش کننده اعتبار:

  بانک گشایش کننده اعتبار شخصی است که بر اساس دستور یا مطابق درخواست متقاضی اعتبار و با توجه به مقررات و دستورالعملهای بانکی کشور اقدام به گشایش اعتبار می نماید و تعهد می نماید در صورتیکه ذینفع کالا را بر حسب تقسیم وظایف تحویل، و شرایط و مقررات اعتبار را رعایت و اسناد را مطابق آنچه در اعتبار ذکر گردیده است در موعد مقرر به بانک تسلیم نماید، ترتیب پرداخت وجه کالا را به فروشنده بدهد.

• بانک کارگزار:

• بانک ابلاغ‌کننده، که معمولاً در کشور فروشنده قرار دارد، توسط بانک گشایش‌کننده به‌عنوان کارگزار انتخاب می‌شود. این بانک مسئولیت ابلاغ اصل اعتبار و اصلاحات مربوطه را به فروشنده بر عهده دارد. همچنین، اسناد ارائه‌شده را بررسی می‌کند و در صورت دریافت مجوز پرداخت از بانک اصلی، وجه را پرداخت کرده یا صرفاً اسناد را معامله می‌کند.

• ذینفع اعتبار:

  شخصی است حقیقی یا حقوقی که در واقع فروشنده کالا و طرف اصلی خریدار در عرصه قرارداد می باشد. وی موظف است ظرف مهلت مقرر در اعتبار و با توجه به شرایط بکار رفته در متن تمام تلکس کالا را تسلیم نماید. در عرصه اعتبارات اسنادی بانک طرف اصلی فروشنده جهت پرداخت می باشد.

• بانک تنظیم کننده:

  در اعتبارات اسنادی تأیید‌شده، گاهی بانک دیگری به‌عنوان تضمین‌کننده وجه کالا وارد عمل می‌شود که به آن بانک تأیید‌کننده اعتبار می‌گویند. بانک گشایش‌کننده یا بانک کارگزار می‌تواند اعتبار را تضمین و تأیید کند، بنابراین در برخی موارد نیازی به ورود بانک ثالث نیست.

• شرایط و مقررات اعتبار:

  مبنای اصلی شرایط و مقررات اعتبار درخواست متقاضی اعتبار است که بر مبنای توافقات میان وی و فروشنده صورت می پذیرد. مهمترین این شرایط عبارتند از: مشخصات کالا، مبلغ و سررسید اعتبار جهت حمل و معامله اسناد.

• اسناد مقرر: مهمترین اسناد اعتباری که بطور معمول و بعنوان اصلی ترین اسناد در اعتبار مطرح می گرددعبارتنداز:

۱-بارنامه ۲-سیاهه تجاری ۳-گواهی مبدا ساخت ۴-سیاهه حمل۵-گواهی بازرسی بین الملل

• پرداخت: چنانچه شرایط و مقررات اعتبار توسط ذینفع مراعات گردد و اسناد معینه در موعد مقرر تسلیم بانک گردد بانک موظف به پرداخت مبلغ اعتبار به فروشنده (در اعتبارات نقد) و یا موظف به تادیه پرداخت در سررسید مربوطه (در اعتبارات مدت دار) خواهد بود.
• قرارداد: قرارداد عبارت است از توافق دو اراده بر موضوع واحد به نحو التزام. در هر قرارداد می باید یک پیشنهاد و یک قبول منطبق با آن وجود داشته باشد.

انواع اعتبارات اسنادی

۱- اعتبارات اسنادی دیداری (نقد):

به گزارش عصربانک، اعتباراتی است که پرداخت وجه کالا به فروشنده توسط بانک بلافاصله پس از تسلیم اسناد مورد قبول صورت می پذیرد. به عبارت دیگر بنای اعتبار بر پرداخت وجه کالا به محض ارائه اسناد بدون عیب به بانک خواهد بود.

۲- اعتبارات اسنادی مدت دار:

اعتباراتی است که پرداخت وجه کالا توسط بانک به فروشنده به مدت معینی پس از ارائه اسناد مورد قبول با (بهره لازم) در سررسید مربوطه عملی می گردد این مدت معمولا یکساله می باشد.

۳- اعتبارات اسنادی قابل برگشت:

اعتباراتی است که خریدار و یا بانک گشایش کننده می توانند آن را لغو یا اصلاح نمایند و نیازی به موافقت فروشنده ندارد.

۴- اعتبارات اسنادی غیر قابل برگشت:

اعتباراتی است که اصلاح، تغییر و یا لغو آن بدون موافقت فروشنده امکان پذیر نمی باشد.

۵- اعتبارات اسنادی تایید شده:

اعتباراتی است که تعهد معمولی بانک اصلی برای فروشنده کافی نبوده بلکه نیاز به تعهد اضافی (تضمین) همان بانک یا بانک مرکزی کشور خریدار و یا بانک ثالث دارد.

۶- اعتبارات اسنادی تایید نشده:

اعتباراتی است که تعهد معمولی بانک اصلی (گشاینده اعتبار) برای فروشنده کافی بوده و نیاز به تعهد اضافی (تضمین) بانک دیگر را ندارد.

۷- اعتبارات اسنادی قابل انتقال:

اعتباراتی است که (به شرط تجویز) ذینفع می تواند کل اعتبار یا مقداری از اعتبار را به ذینغع های دیگر منتقل و واگذار نماید.

۱-۷- اعتبارات اسنادی قابل انتقال قابل تقسیم: این اعتبار در مواردی استفاده می گردد که ذینفع مجاز به انتقال امتیاز استفاده از اعتبار به شخص یا اشخاص متعدد در محل اقامت خود و یا حتی خارج از محل یا کشور خود می گردد.

۲-۷- اعتبارات اسنادی قابل انتقال غیر قابل تقسیم: این اعتبار به این ترتیب خواهد بود که انتقال منحصرا محدود به یک شخص ثالث می گردد.

۸- اعتبارات اسنادی غیر قابل انتقال:

اعتباراتی است که به موجب آن ذینفع اعتبار نمی تواند از بانک درخواست نماید یا بانک نمی تواند آن را به صورت کلی یا جزئی در اختیار سایر ذینفع ها قرار دهد. لازم به ذکر است اعتبارات اسنادی معمولا به صورت غیر قابل انتقال گشایش می یابند.

۹- اعتبارات اسنادی اتکایی (پشت به پشت):

اعتباراتی است که توسط ذینفع با اتکا بر اعتباری که توسط خریدار به نفع وی گشایش یافته است جهت صادر کننده دیگری (ذینفع دوم) که می تواند کالا را تهیه و ارسال نماید گشایش می نماید. لازم به ذکر است گشایش اعتبار اتکایی در ایران با مجوز بانک مرکزی امکان پذیر است.

۱۰- اعتبارات اسنادی گردان:

اعتباراتی است که بانک گشایش کننده پس از پرداخت وجه اسناد به فروشنده موضوع اعتبار را بر اساس دفعات زمانی تکرار می کند. تعداد دفعات استفاده از اعتبار و دریافت وجه باید در متن اعتبار قید شود. چنین اعتباری وقتی گشوده می شود که خریدار مایل به حمل به دفعات باشد که اسناد حمل متعددی نیز ارائه می گردد و می تواند به صورت تجمعی یا غیر تجمعی باشد.

۱۱- اعتبارات اسنادی ماده قرمز (یک، دو یا چند مرحله ای):

اعتباراتی است که با قید عبارت خاصی، بانک ابلاغ کننده اعتبار را مجاز به اعطای پیش پرداخت و یا بطور کل تمام مبلغ اعتبار، بر حسب درخواست متقاضی و قبل از ارائه اسناد می نماید. وجه تسمیه این اعتبارات قید عبارت آن با جوهر قرمز برای جلب توجه به خصوصیات و ویژگی های این نوع اعتبار است.

۱۲- اعتبارات اسنادی داخلی:

اعتباراتی هستند که خریدار و فروشنده در کشور مقر بانک قرار دارند. بدین معنی که محل اقامت خریدار و فروشنده و بانک در کشور واحدی است. در کشور ما معاملات داخلی از طریق وجه نقد یا چک و یا برات انجام می پذیرد و اعتبارات اسنادی داخلی سابقه ندارد.

۱۳- اعتبارات اسنادی خارجی:

اعتباری است که متقاضی و ذینفع د ر دو کشور مختلف قرار دارند و بانک گشایش کننده اعتبار معمولا در کشور خریدار است و از طریق بانک دیگری که معمولا در کشور فروشنده قرار دارد اعتبار به وی ابلاغ و معامله اسناد و پرداخت وجه کالا نیز توسط همین بانک انجام می پذیرد.

۱۴- اعتبارات اسنادی وارداتی:

اعتباراتی است که بنا به دستور خریدار گشایش می گردد و خریدار وظیفه پرداخت وجه کالا را به عهده داشته و نقش وی بعنوان وارد کننده است.

۱۵- اعتبارات اسنادی صادراتی:

اعتباراتی است که به نفع یک شخص گشایش می گردد و نقش وی صادر کننده و دریافت کننده وجه است و وی باید با حمل کالا و تنظیم و تسلیم اسناد به بانک وظیفه خود را عملی سازد.

 نحوه شکل گیری اعتبارات اسنادی و اجرای اعتبار و تسویه در ایران

این مراحل شامل:

۱- قراردادی میان خریدار و فروشنده منعقد می گردد و بر اساس آن سندی بنام پیش فاکتور از طرف فروشنده برای خریدار صادر می گردد. یکی از پارامترهایی که در قرارداد مطرح می گردد شیوه پرداخت و تسویه می باشد که معمولا به روش اعتبارات اسنادی توافق می گردد.

۲- خریدار با توجه به مقررات صادرات و واردات کشور اقدام به اخذ مجوز واردات و ثبت سفارش می نماید.

۳- بر اساس مقررات کشور که بیمه در داخل و به ریال انجام می شود، خریدار بیمه نامه مربوطه را از یکی از شرکتهای بیمه اخذ می نماید.

۴- مراحل و تشریفات تخصیص ارز را در بانک مرکزی ایران طی می نماید.

۵- خریدار فرم تقاضای گشایش اعتبار بانک معینی را تکمیل و به همراه بیمه نامه و پیش فاکتور و ثبت سفارش به بانک مربوطه جهت اعتبار مراجعه می نماید.

۶- خریدار نسبت به تامین ریال و در صورت تجویز نسبت به تامین پیش پرداخت و وثایق لازم در بانک اقدام می نماید.

۷- بانک بر اساس درخواست خریدار و با رعایت تشریفات قانونی نسبت به گشایش اعتبار که معمولا به روش تمام تلکس صورت می پذیرد به نفع فروشنده خارجی اقدام می نماید.

۸- با پذیرش اعتبار توسط فروشنده یک اعتبار اسنادی شکل گرفته است. باید توجه داشت پذیرش اعتبار با قبول متفاوت است. از این جهت در پذیرش لازم است که شرایط اعتبار مطابق با شرایط قرارداد و مورد توافق باشد.

۹- فروشنده بر اساس شرایط اعتبار و قرارداد نسبت به تهیه یا تولید کالا اقدام می نماید.

۱۰- فروشنده نسبت به تهیه اسناد مورد لزوم که در اعتبار ذکر گردیده مانند بارنامه،سیاهه تجاری، گواهی مبدا و…اقدام می نماید.

۱۱- پس از حمل کالا اسناد فوق را در مهلت مقرر در اعتبار تسلیم بانک کارگزار می نماید.

۱۲- بانک کارگزار اسناد را با شرایط اعتبار مطابقت داده و در صورت مطابقت نسبت به پرداخت اعتبار به فرو شنده اقدام می کند. در اعتبارات مدت دار در موعد معین پرداخت صورت می پذیرد.

۱۳- بانک کارگزار اسناد را جهت بانک گشایش کننده ارسال می نماید.

۱۴- بانک گشایش کننده اسناد را پس از تسویه حساب با خریدار از طریق ظهرنویسی جهت ترخیص کالا از گمرک در اختیار خریدار قرار می دهد.

۱۵- خریدار مطابق قوانین گمرکی و به همراه اسناد به گمرک مراجعه و کالای خود را ترخیص می نماید.

۱۶- پروانه سبز گمرکی صادره از سوی گمرک توسط خریدار به بانک تسلیم و تعهد ارزی تسویه می گردد.

مراحل اعتبار اسنادی

1. توافق طرفین: خریدار و فروشنده بر سر شرایط پرداخت از طریق اعتبار اسنادی توافق می‌کنند.
2. درخواست به بانک: خریدار از بانک خود درخواست گشایش اعتبار اسنادی به نفع فروشنده می‌کند.
3. صدور اعتبار اسنادی: بانک صادرکننده (بانک خریدار) یک اعتبار اسنادی صادر کرده و آن را به بانک کارگزار یا بانک تأییدکننده در کشور فروشنده ارسال می‌کند.
4. ارائه اسناد توسط فروشنده: پس از ارسال کالا یا ارائه خدمات، فروشنده اسناد مورد نیاز (مثل بارنامه، فاکتور، گواهی مبدا و غیره) را به بانک خود تحویل می‌دهد.
5. بررسی اسناد توسط بانک: بانک فروشنده، اسناد را بررسی کرده و در صورت تطابق با شرایط اعتبار، مبلغ را به فروشنده پرداخت می‌کند.
6. پرداخت توسط بانک خریدار: بانک خریدار، مبلغ را به بانک فروشنده پرداخت کرده و اسناد را به خریدار تحویل می‌دهد.

مزایای روش پرداخت به طریق اعتبارات اسنادی

۱- فواید از نظر خریدار:

در اعتبارات اسنادی، پرداخت وجه کالا به فروشنده تنها در قبال تسلیم اسناد امکان‌پذیر است. این اسناد به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که خریدار تا حدی اطمینان یابد کالا مطابق خواسته و شرایط تعیین‌شده، به متصدی حمل‌ونقل تحویل داده شده است. تا زمانی که این اسناد به‌طور کامل و منطبق با شرایط اعتبار تنظیم و به بانک ارائه نشود، پرداخت وجه انجام نخواهد شد. بانک از پرداخت وجه اعتبار به فروشنده خودداری می نماید. از طرف دیگر فرض و بنای این تاسیس حقوقی بر ارائه تسهیلات بانکی و یا مشارکت بانکهاست و از این طریق خریدار می تواند با واریز پیش پرداخت اقدام به گشایش اعتبار نموده و پس از تسلیم اسناد توسط بانک به وی بقیه وجه کالا را بپردازد و در اعتبارات یوزانس مهلت کافی تا سررسید مربوطه جهت تسویه حساب را دارد که معمولا با فروش کالا باقیمانده وجه را به بانک می پردازد.

۲- فوایداز نظر فروشنده:

از آنجایی که اعتبارات اسنادی، به‌ویژه در صورت غیرقابل برگشت بودن، تعهد قطعی یک بانک در برابر فروشنده برای پرداخت وجه اعتبار محسوب می‌شود و بانک متعهد است وجه کالا را در قبال ارائه اسناد پرداخت کند، فروشنده با اطمینان به این تعهد و طرفیت خود با بانک از روش اعتبار اسنادی استفاده می‌کند. در این روش، فروشنده اطمینان دارد که با تسلیم اسناد مشخص‌شده در اعتبار، وجه موردنظر را دریافت خواهد کرد. به‌ویژه در اعتبارات اسنادی تأییدشده، که بانک دیگری نیز پرداخت را تضمین می‌کند، این روش به‌عنوان مطمئن‌ترین راه برای تسویه‌حساب فروشنده تلقی می‌شود

۳- فواید از نظر بانکهای عامل:

اعتبارات اسنادی از جهات مختلفی به سود بانکهای عامل می باشد. بانکها در ازاء خدمات خود در اعتبارات اسنادی کارمزد دریافت نموده همچنین در مواردی نیز در امر سرمایه گذاری و سود مشارکت می نماید.در اعتبارات اسنادی، فرض بر ارائه تسهیلات بانکی است و مطابق ظاهر، بانک‌ها مالک کالا محسوب می‌شوند. در صورت عدم تسویه بانکی از سوی خریدار، بانک‌ها می‌توانند مطالبات خود را از محل فروش کالا وصول نمایند. از سوی دیگر، مطابق مقررات I.C.C نشریه ۶۰۰، بانک‌ها هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال خطرات و خسارات وارده بر کالا یا اسناد تقلبی ندارند. مسئولیت بانک‌ها صرفاً به بررسی اسناد از حیث ظاهری و تطابق آن‌ها با شرایط اعتبار محدود شده و حداقل مسئولیت برای بانک‌های عامل در اعتبارات اسنادی در نظر گرفته شده است.

۴- فواید از نظر دولتها:

به گزارش عصربانک، نظارت دقیق بر خروج ارز از کشور وسیاست گذاری در امور تجارت خارجی و مصرف ارز با ضمانت اجرا و ابزار بانکهای عامل انجام می پذیرد. اجرای دستورالعملهای ارزی و بانکی با استفاده از تاسیس بانکی انجام می پذیرد و بدین طریق دولتهای ذینفع با روش اعتبار اسنادی و تمرکز این امر در بانکها بر نحوه اجرا و مصرف صحیح ارز نظارت کافی خواهند داشت.

منابع و مآخذ

• راهنمای تکمیلی فرمها اصول اعتبارات اسنادی ( L/C) – مترجمین محمدی و میلانی ،۱۳۸۹
• آشنایی با تعاریف و اصطلاحات بازرگانی اقتصادی جلد ۱ و ۲ موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی،۱۳۶۷
• مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی ترجمه اتاق بازرگانی ایران نشریه۵۰۰، ۱۹۹۳
• اینکوترمز۲۰۰۰، اتاق بازرگانی بین الملل، ترجمه مسعود طارم سری، ۱۳۸۰
• اینکوترمز۱۹۹۰، ترجمه اتاق بازرگانی ایران
• اصول اعتبارات اسنادی، موسسه مطالعات و پژوهشهای بازگانی،۱۳۸۰
• سفارشات خارجی،اکبر بوالحسنی،۱۳۸۰
• فرهنگ جامع امور گمرکی، علی نویدی، ۱۳۸۱