مالیات مستقیم ( قوانین و نکات مهم آن)

مالیات مستقیم چیست؟

مالیات مستقیم نوعی مالیات است که به‌صورت مستقیم از درآمد یا دارایی اشخاص حقیقی یا حقوقی دریافت می‌شود. در این نوع مالیات، پرداخت‌کننده و تحمّل‌کننده مالیات یک نفر هستند، یعنی فرد یا شرکت مستقیماً مسئول پرداخت مالیات به دولت است.

انواع مالیات مستقیم کدامند؟

الف) مالیات بر درآمد:

مالیات بر حقوق و دستمزد
مالیات بر درآمد مشاغل
مالیات بر درآمد شرکت‌ها
مالیات بر درآمد اجاره املاک
مالیات بر درآمد کشاورزی (در برخی کشورها معاف است)

ب) مالیات بر دارایی:

مالیات بر ارث
مالیات بر املاک و مستغلات
مالیات بر نقل‌وانتقال املاک و خودرو
مالیات بر ثروت (در برخی کشورها)

تدوین قانون مالیات‌های مستقیم

نخستین تلاش‌ها برای تدوین قوانین مالیاتی به دوران مشروطه بازمی‌گردد، اما اولین قانون جامع مالیاتی در سال ۱۳۴۵ به تصویب رسید. از آن زمان تاکنون، این قوانین بارها اصلاح و به‌روزرسانی شده‌اند تا با شرایط اقتصادی کشور هماهنگ باشند. قانون مالیات‌های مستقیم نیز به‌صورت دوره‌ای مورد بازنگری قرار می‌گیرد تا کارایی و اثربخشی بیشتری داشته باشد.

تدوین قوانین مالیاتی از جهات مختلف اهمیت دارد. از یک سو، این قوانین چارچوبی برای تأمین منابع مالی پایدار کشور فراهم می‌کنند و از سوی دیگر، به سازمان‌دهی و نظم‌بخشی به اقتصاد کمک می‌کنند. هدف اصلی قانون مالیات‌های مستقیم، رشد و توسعه اقتصادی کشور است. بااین‌حال، نباید نقش آن در برقراری عدالت اجتماعی و توزیع عادلانه ثروت میان اقشار مختلف جامعه را نادیده گرفت.

مزایای مالیات مستقیم

اگرچه مالیات مستقیم بر افرادی که مشمول معافیت نیستند به‌طور جدی اعمال می‌شود، اما این نوع مالیات مزایای زیادی دارد که به شرح زیر است:

۱-برابری بیشتر بین پرداخت‌کنندگان:

چون مالیات‌های مستقیم بر اساس توانایی فرد در پرداخت محاسبه می‌شود، این سیستم موجب افزایش برابری بین شهروندان می‌شود. میزان مالیات بستگی به درآمد هر فرد دارد و افراد با درآمدهای متفاوت، مالیات متفاوتی پرداخت می‌کنند.

۲-ثبات مالیات بر درآمد:

یکی از مزایای مالیات‌های مستقیم در زمینه مالیات بر درآمد این است که میزان مالیات سالانه، به شرط ثابت ماندن حقوق، ثابت خواهد بود. این امر به برنامه‌ریزی مالی آسان‌تر برای افراد کمک می‌کند.

۳-وابستگی مالیات به درآمد دولت:

مالیات مستقیم به‌عنوان یکی از منابع درآمد دولت، به‌طور مستقیم تحت تأثیر تغییرات اقتصادی قرار می‌گیرد. در صورتی که درآمد افراد افزایش یا کاهش یابد، مالیات نیز به همان نسبت تغییر می‌کند.

۴-مالیات بر عایدی سرمایه:

مالیات بر سود حاصل از فروش دارایی‌هایی همچون سهام یا املاک زمانی اعمال می‌شود که فرد این دارایی‌ها را بفروشد. مالیات بر اساس تفاوت قیمت خرید و فروش محاسبه می‌شود.

۵-کاهش هزینه‌های جمع‌آوری مالیات:

چون مالیات‌های مستقیم معمولاً از منبع درآمد افراد به‌صورت خودکار کسر می‌شود، دولت نیاز به صرف هزینه‌های اضافی برای جمع‌آوری این مالیات‌ها ندارد. برخی شرکت‌ها نیز از سیستم‌های خودکار کسر مالیات از حقوق و دستمزد استفاده می‌کنند که به صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌ها کمک می‌کند.

در مجموع، مالیات مستقیم سیستم کارآمدی برای تأمین منابع مالی دولت و ایجاد عدالت اقتصادی در جامعه است.

تفاوت مالیات مستقیم و مالیات غیرمستقیم

مالیات غیرمستقیم که با نام‌هایی مانند مالیات بر ارزش افزوده (مالیات بر مصرف) شناخته می‌شود، در بسیاری از کشورها در حال گسترش است. بااین‌حال، این نوع مالیات چالش‌هایی به همراه دارد که باعث می‌شود همیشه گزینه اول برای تأمین مالی دولت‌ها نباشد. ازجمله این مشکلات می‌توان به پرداخت یکسان مالیات توسط اقشار ثروتمند و کم‌درآمد و همچنین عدم شفافیت در میزان مالیات پرداختی اشاره کرد. به همین دلیل، دولت‌ها برای جبران این نواقص از مالیات‌های مستقیم نیز استفاده می‌کنند.

مالیات غیرمستقیم به‌طور غیرمستقیم از افراد دریافت می‌شود و معمولاً افراد متوجه پرداخت آن نیستند، زیرا این مالیات به قیمت کالاها و خدمات افزوده می‌شود. مالیات بر واردات و مالیات بر معاملات نیز از زیرمجموعه‌های مالیات غیرمستقیم محسوب می‌شوند.

مدیران و کارشناسان ما در گروه مشاوره و خدمات مالی ارژن؛ آماده ارائه هرگونه مشاوره و خدمات اجرائی در خصوص بهره مندی از نکات مالی و مالیاتی و قوانین مربوط به آن می باشند.

نکات مهم درباره قانون مالیات‌های مستقیم در ایران

در قانون مالیات‌های مستقیم ایران، نکات مهمی وجود دارد که آگاهی از آن‌ها ضروری است:

بر اساس ماده ۱۴۵ قانون مالیات‌های مستقیم، اوراق مشارکت و سود سپرده‌های بانکی مشمول مالیات نمی‌شوند.
همچنین، مالیات به بهره توزیعی سهام در سطح افراد حقیقی تعلق نمی‌گیرد.
مالیات بر درآمد افراد حقیقی به‌صورت پایه‌های جداگانه محاسبه و دریافت می‌شود.
نرخ مالیات در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای جهان پایین‌تر است.
ماده ۸۵ این قانون تصریح می‌کند که نرخ مالیات بر حقوق، در مقایسه با سایر انواع مالیات بر درآمد، کمتر است.
برخی منتقدان معتقدند که در نظام مالیات‌های مستقیم، عدالت مالیاتی به‌درستی رعایت نمی‌شود.