کرادفاندینگ چیست؟
تامین مالی جمعی یا کرادفاندینگ (Crowdfunding) روشی نوین برای جذب سرمایه به منظور راهاندازی یا توسعه پروژهها، کسبوکارها و ایدههای مختلف است. در این شیوه، به جای استفاده از منابع مالی سنتی مانند بانکها یا سرمایهگذاران بزرگ، سرمایه مورد نیاز از طریق مشارکت تعداد زیادی از افراد و معمولاً از طریق پلتفرمهای آنلاین تامین میشود.
کرادفاندینگ تنها به حوزههای اقتصادی محدود نیست و میتواند در فعالیتهای نیکوکارانه و اجتماعی نیز مورد استفاده قرار گیرد. از این رو، علاوه بر کسبوکارهای کوچک و متوسط (SME) و استارتاپها، طرحهای دانشبنیان و نوآورانه در حوزههایی مانند زیستفناوری، نانوفناوری، فناوری مالی (فینتک)، اینترنت اشیا، سختافزار، بازی و سرگرمی، تولید محتوا، آموزش، خدمات شهری، گردشگری، محیط زیست، پزشکی و سلامت نیز میتوانند از این روش بهرهمند شوند.
در ایران، تامین مالی جمعی از طریق پلتفرمهای دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار (سکوها) انجام میشود که نقش مهمی در تسهیل جذب سرمایه برای پروژههای نوآورانه و کارآفرینانه ایفا میکنند.
مفهوم کرادفاندینگ
کرادفاندینگ از ترکیب دو واژهی “Crowd” به معنای جمعیت و “Funding” به معنای تامین مالی تشکیل شده است. این روش به جذب سرمایه از طریق مشارکت تعداد زیادی از افراد اشاره دارد که معمولاً از طریق پلتفرمهای آنلاین انجام میشود.
تاریخچه کرادفاندینگ
مفهوم تامین مالی جمعی در شکل امروزی آن نخستین بار در سال ۲۰۰۶ توسط کارآفرینی به نام مایکل سالیوان مطرح شد که از این روش برای جذب سرمایه مورد نیاز شرکت خود استفاده کرد. با افزایش استقبال از این مدل تامین مالی، بهویژه پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸ و رکود اقتصادی بزرگ، کرادفاندینگ به تدریج در میان اقتصادهای جهان پذیرفته شد و گسترش یافت.
در ایران نیز این روش مورد توجه قرار گرفته است. در سال ۱۳۹۷، دستورالعمل تأمین مالی جمعی توسط شورای عالی بورس و اوراق بهادار به تصویب رسید. همچنین در سال ۱۳۹۸، دستورالعمل اجرایی نحوه انتقال گواهی شراکت در تأمین مالی جمعی با پیشنهاد شرکت فرابورس ایران و تصویب هیئتمدیره سازمان بورس و اوراق بهادار تدوین شد.
برای مطالعه می توانید با کلیک بروی فایل مربوطه آن را دانلود کنید
انواع کرادفاندینگ
کرادفاندینگ به روشهای مختلفی انجام میشود که هرکدام مدل خاصی از تامین مالی را ارائه میدهند. در ادامه، به معرفی مهمترین انواع کرادفاندینگ میپردازیم:
۱. تامین مالی جمعی مبتنی بر اهدا (Donate-Based Crowdfunding)
این مدل بر پایه کمکهای داوطلبانه و بدون انتظار بازگشت مالی است. در تأمین مالی مبتنی بر اهدا، افراد با انگیزههای اجتماعی و بشردوستانه به پروژهها، سازمانهای خیریه و اهداف نیکوکارانه کمک مالی میکنند.
مزایای تامین مالی جمعی مبتنی بر اهدا:
- مشارکت اجتماعی: این روش موجب افزایش حس مسئولیت و مشارکت در حمایت از پروژههای عامالمنفعه میشود.
- حمایت از اهداف بشردوستانه: سرمایهگذاران به دلایل اخلاقی و انسانی از پروژهها و سازمانهای خیریه حمایت میکنند.
- فرایند آسان و سریع: افراد میتوانند تنها با چند کلیک، از طریق پلتفرمهای آنلاین، در پروژههای موردنظر خود مشارکت کنند.
در این مدل، سازمانها و صاحبان پروژهها اطلاعات موردنیاز درباره اهداف، نیازهای مالی و برنامههای خود را به اشتراک میگذارند تا افراد بتوانند از طریق وبسایتها یا پلتفرمهای تأمین مالی جمعی، کمکهای مالی خود را ارائه دهند.
۲. سرمایهگذاری جمعی مبتنی بر پاداش (Reward-Based Crowdfunding)
در این مدل، سرمایهگذاران در قبال حمایت مالی خود، پاداشهایی مانند نمونه محصولات، تخفیفهای ویژه یا خدمات اختصاصی دریافت میکنند.
مزایای سرمایهگذاری جمعی مبتنی بر پاداش:
- حفظ و جذب حمایتکنندگان: ارائه پاداشهای جذاب باعث ایجاد انگیزه در سرمایهگذاران برای حمایت از پروژههای جدید میشود.
- ایجاد تجربه انحصاری: پاداشها میتوانند ارزش منحصربهفردی برای سرمایهگذاران ایجاد کنند.
- افزایش منابع مالی: ارائه پیشنهادات ویژه و جذاب، میتواند سرمایهگذاران بیشتری را به سمت پروژه جذب کند.
در این روش، انتخاب پاداشها اهمیت بالایی دارد؛ پاداشها باید برای حامیان ارزشمند باشند و در زمان مقرر تحویل داده شوند تا اعتماد سرمایهگذاران حفظ شود.
۳. تامین مالی مبتنی بر سهام (Equity-Based Crowdfunding)
در این مدل، سرمایهگذاران در ازای تأمین مالی پروژه، سهام مالکیت دریافت کرده و در سود و زیان آن شریک میشوند. این روش بیشتر در استارتاپها و کسبوکارهای نوپا رایج است.
مزایای تامین مالی مبتنی بر سهام:
- تعهد بلندمدت: سرمایهگذاران بهعنوان سهامداران پروژه، در بلندمدت از موفقیت آن بهرهمند میشوند.
- تشویق به مشارکت فعال: سهامداران انگیزه بیشتری برای کمک به رشد و توسعه پروژه دارند.
- ایجاد ارتباط نزدیک با توسعهدهندگان: این روش باعث تعامل مستقیمتر میان سرمایهگذاران و صاحبان پروژه میشود.
سرمایهگذاران با بررسی اطلاعات پروژه، شرایط سهامداری و چشمانداز مالی، میتوانند در این مدل مشارکت کنند و از منافع آن بهرهمند شوند.
۴. تأمین مالی جمعی مبتنی بر وام و مشارکت
یکی از رایجترین مدلهای تامین مالی جمعی، مدل وامدهی و مشارکت است. در این روش، سرمایهگذاران به کسبوکارها وام میدهند یا در سود و زیان آنها شریک میشوند.
🔹 نکته مهم:
در حال حاضر، بسیاری از پروژههای تأمین مالی جمعی در ایران از نوع وام و مشارکت هستند. این بدان معناست که سرمایهگذاران علاوه بر کسب سود، در ریسکهای احتمالی نیز سهیماند. با این حال، برخی پروژهها دارای تضامین خاصی هستند که میزان ریسک را کاهش میدهد. سرمایهگذاران میتوانند شرایط هر طرح را بررسی کرده و بر اساس میزان سود و ریسک، بهترین گزینه را انتخاب کنند.
کرادفاندینگ مدلهای متنوعی دارد که هر کدام برای اهداف خاصی مناسب هستند. از تأمین مالی خیریه تا جذب سرمایه برای استارتاپها، این روش توانسته به یکی از محبوبترین راههای تأمین سرمایه در سراسر جهان تبدیل شود. انتخاب مدل مناسب بستگی به نوع پروژه، اهداف مالی و میزان ریسکپذیری سرمایهگذاران دارد.
مزایای سرمایهگذاری در تامین مالی جمعی
کرادفاندینگ یا تأمین مالی جمعی، یک روش نوین سرمایهگذاری است که هم برای سرمایهگذاران و هم برای صاحبان کسبوکارها، سودآور و کارآمد است. این روش به سرمایهگذاران امکان میدهد تا در پروژههای مختلف مشارکت کنند و بازدهی بالایی دریافت کنند. در برخی از طرحهای کرادفاندینگ، امکان کسب سود پیشبینیشده بیش از ۴۰ درصد وجود دارد که این میزان، نسبت به بسیاری از روشهای سنتی سرمایهگذاری، بازدهی بالاتری دارد.
از سوی دیگر، کسبوکارها میتوانند با جذب سرمایه از طریق کرادفاندینگ، به رشد و توسعه بیشتری دست یابند و سود سرمایهگذاران را بهصورت دورهای یا در پایان طرح پرداخت کنند. مدتزمان اجرای طرحها معمولاً متغیر است و میتواند از چند ماه تا یک سال باشد.
مزایای تامین مالی جمعی
- بازدهی بالاتر از سایر روشهای سرمایهگذاری
- امکان مشارکت در پروژههای متنوع بر اساس نیاز سرمایهگذار یا سرمایهپذیر
- وجود تضامین برای کاهش ریسک و تضمین بازگشت سرمایه
- معافیت از مالیات در برخی مدلهای کرادفاندینگ
- توسعه کسبوکارها از طریق جذب سرمایههای خرد و کلان
مزایای کرادفاندینگ برای سرمایهگذاران و صاحبان پروژهها
۱. دسترسپذیری به فرصتهای سرمایهگذاری
یکی از بزرگترین مزایای کرادفاندینگ، دسترسپذیری به فرصتهای متنوع سرمایهگذاری است. این روش، سرمایهگذاران را قادر میسازد تا در پروژههایی از حوزههای مختلف مشارکت کنند و بر اساس استراتژیهای خود، گزینههای مناسبی را انتخاب نمایند.
۲. امنیت و تضمین بازگشت سرمایه
بسیاری از پلتفرمهای کرادفاندینگ، تضمینهایی برای سرمایهگذاران در نظر میگیرند تا در صورت عدم موفقیت پروژه، سرمایهگذاران دچار زیان نشوند. برخی پروژهها نیز دارای تضامین قانونی یا بیمههای خاص هستند که میزان ریسک را کاهش میدهد.
۳. تأثیر اجتماعی و سرمایهگذاری هدفمند
کرادفاندینگ، تنها یک روش سرمایهگذاری نیست، بلکه فرصتی برای تأثیرگذاری اجتماعی نیز محسوب میشود. بسیاری از سرمایهگذاران ترجیح میدهند در پروژههایی مشارکت کنند که علاوه بر سودآوری، اهداف اجتماعی یا محیطزیستی نیز دنبال میکنند.
۴. کرادفاندینگ بهعنوان ابزار بازاریابی و تبلیغات
کرادفاندینگ میتواند به عنوان یک ابزار قدرتمند بازاریابی عمل کند. کسبوکارها و کارآفرینان از طریق این روش، آگاهی عمومی را نسبت به برند یا محصول خود افزایش میدهند و بهطور مستقیم با مخاطبان خود در ارتباط هستند.
۵. حمایت از نوآوری و ایدههای خلاقانه
سرمایهگذاری جمعی، فرصتی استثنایی برای حمایت از ایدههای نوآورانه و استارتاپهای خلاقانه. بسیاری از ایدههای جدید که در مراحل اولیه توسعه هستند، از طریق کرادفاندینگ، سرمایه لازم را برای پیشرفت و رشد دریافت میکنند.
مزایای کرادفاندینگ برای مدیران و کارآفرینان
۱. افزایش اعتمادبهنفس و اعتبار کسبوکار
جذب سرمایه از طریق کرادفاندینگ، به کارآفرینان اعتمادبهنفس بیشتری میدهد. وقتی سرمایهگذاران از یک پروژه حمایت میکنند، این موضوع به عنوان تأییدی بر پتانسیل موفقیت آن محسوب میشود.
۲. کاهش هزینههای بازاریابی و تبلیغات
کرادفاندینگ، علاوه بر جذب سرمایه، یک استراتژی تبلیغاتی مؤثر و کمهزینه نیز بهشمار میآید. صاحبان پروژهها میتوانند از شبکههای اجتماعی و پلتفرمهای آنلاین برای معرفی طرح خود و جذب سرمایهگذاران استفاده کنند.
۳. تعامل مستقیم با سرمایهگذاران و مشتریان
از طریق کرادفاندینگ، کارآفرینان و مدیران میتوانند بهطور مستقیم با مخاطبان خود در ارتباط باشند، نظرات و پیشنهادات آنها را دریافت کنند و بر اساس بازخوردهای دریافتی، به بهبود پروژههای خود بپردازند.
کرادفاندینگ نهتنها یک روش سریع و کارآمد برای تامین مالی پروژهها است، بلکه به سرمایهگذاران امکان میدهد در طرحهای متنوع با سود بالا و ریسک کنترلشده مشارکت کنند. این روش با ایجاد شفافیت، امنیت، و دسترسپذیری بیشتر، به یک انتخاب جذاب برای کارآفرینان، سرمایهگذاران و جامعه کسبوکار تبدیل شده است.
ریسکهای کراد فاندینگ
هر روش تامین مالی دارای ریسکهایی است و کرادفاندینگ نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنابراین، آگاهی کامل از این ریسکها برای سرمایهگذاران و متقاضیان تأمین مالی امری ضروری است. در حال حاضر، تأمین مالی جمعی در ایران بهصورت مشارکتی انجام میشود، به این معنی که سرمایهگذاران در سود و زیان طرحها شریک هستند. این امر ممکن است نگرانیهایی در مورد احتمال از دست رفتن سرمایه ایجاد کند.
بااینحال، حضور نهادهای مالی متخصص و سیستمهای نظارتی قوی در اجرای این طرحها، ریسک سرمایهگذاری را به حداقل ممکن میرساند. همچنین، دریافت وثایق معتبر از شرکتها و تولیدکنندگان بهعنوان تضمین بازگشت سرمایه پیشبینی شده است. علاوه بر این، طرحهایی که برای جذب سرمایه تأیید میشوند، عمدتاً از نوع تولید و فروش هستند، بهگونهای که در صورت عدم موفقیت، امکان فروش موجودی و بازگشت سرمایه به همراه بخشی از سود وجود دارد. بنابراین، توصیه میشود در انتخاب پلتفرم تامین مالی جمعی و طرحهای موردنظر دقت کافی داشته باشید.
مراحل کرادفاندینگ
- انتخاب پروژه: کسبوکارها یا توسعهدهندگان، پروژههایی را برای تأمین مالی انتخاب میکنند که جذابیت کافی برای جذب سرمایهگذاران داشته باشد.
- تعیین هدف مالی: میزان سرمایه موردنیاز مشخص میشود تا از طریق حمایتهای کوچک افراد به هدف مالی دست یابند.
- ایجاد کمپین: در این مرحله، اطلاعات کاملی از پروژه شامل هدف مالی، مزایا و معایب ارائه میشود تا سرمایهگذاران با آگاهی کامل تصمیمگیری کنند.
- بازاریابی و جذب سرمایه: توسعهدهندگان با استفاده از شبکههای اجتماعی، وبسایتها و سایر رسانهها، کمپین خود را معرفی کرده و از سرمایهگذاران دعوت میکنند.
- ارائه پاداشها: برخی از طرحهای کرادفاندینگ مشوقهایی مانند تخفیف، محصولات یا خدمات ویژه به سرمایهگذاران ارائه میکنند.
- انجام تعهدات: پس از جمعآوری سرمایه، تیم توسعهدهنده موظف است به تعهدات خود نسبت به سرمایهگذاران عمل کند تا اعتماد آنها حفظ شود.
چرا تامین مالی جمعی؟
تأمین مالی یکی از مهمترین دغدغههای کسبوکارها است. در گذشته، شرکتهای کوچک و متوسط برای تأمین سرمایه به وامهای بانکی یا جذب سرمایهگذار متوسل میشدند که معمولاً با چالشهای زیادی همراه بود. اما کرادفاندینگ این روند را متحول کرده و امکان تأمین مالی سریعتر و آسانتر را برای کسبوکارها، استارتاپها و بنگاههای اقتصادی فراهم ساخته است.
سازوکار تأمین مالی جمعی چگونه است؟ برای درک بهتر روند کرادفاندینگ، آشنایی با برخی اصطلاحات کلیدی ضروری است:
- عامل: شخص حقوقی که تأمین مالی جمعی را برای متقاضی انجام میدهد.
- متقاضی: شرکت یا سازمانی که برای طرح یا پروژهای مشخص درخواست تأمین مالی میدهد.
- طرح: پروژهای که متقاضی برای اجرای آن سرمایه جذب میکند.
- گواهی شراکت: اوراق بهاداری که در تأمین مالی جمعی بهصورت الکترونیکی منتشر شده و از ثبت در سازمان بورس معاف است.
متقاضیان تأمین مالی جمعی باید ابتدا به پلتفرمهای معتبر مراجعه کرده و درخواست خود را ثبت کنند. عامل تأمین مالی، طرحها را ارزیابی کرده و در صورت تأیید، فرایند جذب سرمایه آغاز میشود. پس از موفقیت در جذب سرمایه، مبلغ موردنظر (پس از کسر کارمزدها) به متقاضی پرداخت شده و در طول اجرای پروژه، گزارشهای مالی به سرمایهگذاران ارائه میشود.
چرا درصد موفقیت تامین مالی جمعی بالاست
یکی از دلایل موفقیت کرادفاندینگ، نقش رابطی آن بهجای واسطهگری است. برخلاف بانکها و صندوقهای سرمایهگذاری که منابع مالی را طبق صلاحدید خود تخصیص میدهند، در کرادفاندینگ، سرمایهگذاران مستقیماً تصمیم میگیرند که در کدام پروژه سرمایهگذاری کنند و مسئولیت ریسک آن را نیز بر عهده دارند. این مدل که بهعنوان “اقتصاد مشارکتی” شناخته میشود، واسطهها را حذف کرده و به توسعه اقتصاد محلی و کارآفرینی کمک میکند.
سرمایهگذاری در تامین مالی جمعی سرمایهگذاران حقیقی و حقوقی
برای شرکت در طرحهای کرادفاندینگ، ابتدا باید کد بورسی دریافت کنند و سپس مراحل زیر را طی کنند:
- ایجاد حساب کاربری در پلتفرم تأمین مالی جمعی
- بررسی و انتخاب طرح موردنظر
- تأیید بیانیه ریسک و قوانین
- مشارکت در طرح با میزان دلخواه (البته هر سرمایهگذار حقیقی نمیتواند بیش از ۵٪ از منابع کل را تأمین کند)
- دریافت گواهی شراکت در تأمین مالی جمعی
مقایسه کرادفاندینگ با صندوقهای درآمد ثابت
کرادفاندینگ بهطور کلی بازدهی بالاتری نسبت به سایر روشهای سرمایهگذاری دارد، اما میزان ریسک آن نیز بیشتر است. صندوقهای درآمد ثابت نوعی سرمایهگذاری کمریسک محسوب میشوند که مشابه سپردههای بانکی هستند اما مزایای بیشتری ارائه میدهند. در حال حاضر، سود صندوقهای درآمد ثابت ۳۱٪ است و مانند طرحهای تأمین مالی جمعی، از مالیات معاف هستند. تفاوت عمده دیگر این است که در صندوقهای درآمد ثابت، سود بهصورت ماهانه پرداخت میشود، درحالیکه در کرادفاندینگ ممکن است پرداخت سود بهصورت دورهای یا در پایان طرح انجام شود.
یکی از مزایای بزرگ تأمین مالی جمعی، امکان جذب سرمایه برای توسعه کسبوکارها است، امری که در صندوقهای درآمد ثابت وجود ندارد. در نتیجه، کرادفاندینگ نهتنها یک روش تأمین مالی بلکه ابزاری برای رشد اقتصادی و کارآفرینی محسوب میشود.
جمع بندی
کرادفاندینگ واسطههای مالی سنتی را حذف کرده و سرمایهگذاران را مستقیماً به پروژهها متصل میکند. این مدل که به “اقتصاد مشارکتی” معروف است، باعث توسعه کارآفرینی و رشد اقتصادی میشود.
بهطور کلی، کرادفاندینگ یک روش نوین، سریع و کارآمد برای جذب سرمایه است که به کارآفرینان، سرمایهگذاران و حتی جامعه کمک میکند تا به اهداف اقتصادی و اجتماعی خود دست یابند